Dzieje zamku Gniew

1276- Książę Sambor II daruje ziemię gniewską Zakonowi Krzyżackiemu

1283- Zakon Krzyżacki rozpoczyna budowę siedziby konwertu składającego się z Zamku Wysokiego otoczonego fosą, rozległego przedzamcza otoczonego murami obronnymi i dwiema bramami: Dybowską, wiodącą na północ od folwarku oraz Portową, wiodącą w kierunku Wisły do portu z zespołem spichrzów.

Okres krzyżacki (koniec XIII- 1464 roku)

Zamek w Gniewie rozpoczęto budować po 1290 roku od budowy czworobocznego muru. Po zakończeniu trwającej 40 lat budowy był to, obok zamku w Człuchowie i zamku w Gdańsku, najpotężniejszy zamek Krzyżaków na lewym brzegu Wisły, pełniąc rolę siedziby komtura gniewskiego. Po 1422 roku zamek przebudowano w związku z pobytem Wielkiego MIstrza Michała Kuchmeistra, zamurowując dawną bramę wjazdową i budując nową od wschodu oraz powiększono kaplicę. Podczas Wielkiej wojny zamek został zajęty w 1410 roku przez polskich rycerzy pod dowództwem kasztelana Pawła z Wszeradowa, który odbudowywał go przez kilka miesięcy. W trakcie wojny trzynastoletniej pomiędzy Królestwem Polskim i Zakonem Krzyżackim, w 1454 roku zamek został zdobyty przez okoliczne rycerstwo należące do Związku Pruskiego. Zamek w trakcie oblężenia częściowo spłonął, a jego komendantem został z nominacji króla Kazimierza Jagiellończyka rycerz Jan z Jani, jednak jeszcze w tym samym roku odzyskali go Krzyżacy. Od lipca 1463 r. był oblegany przez Piotra Dunina. Na odsiecz oblężonym ruszyli Krzyżacy czego efektem była, wygrana dla Polski Bitwa na Zalewie Wiślanym. Zamek w Gniewie skapitulował przed wojskami królewskimi 1 stycznia 1464 roku.

Okres starostów polskich (lata 1464-1772)

Na mocy II pokoju toruńskiego został włączony do Polski i stał się siedzibą polskich starostów. Dzięki Karolowi Górskiemu wiemy, że w latach 1466 -1472 pierwszym starostą Gniewa był Jakub Kostka, herbu Dąbrowa, syn Nawoja Kostki. W 1623 roku na zamku przebywał król Zygmunt III Waza. W 1565 roku przeprowadzono prace remontowe. W 1625 roku zamek na dwa lata zajęły wojska szwedzkie. W 1655 roku podczas Potopu zamek na krótko zajęły wojska szwedzkie. W 1657 na zamku z rozkazu hetmana Jerzego Lubomirskiego przetrzymywano jeńców szwedzkich. W latach 1667-1696 starostą gniewskim był Jan III Sobieski, który jeszcze zanim został królem, zbudował na Podzamczu nowy barokowy budynek dla swojej żony Marii Kazimiery.

Po I rozbiorze w 1772 roku zamek trafił w ręce Prusaków. Okres pruski to lata 1772-1920. Wielokrotnie zmieniał swą funkcję, służąc m.in. za spichlerz (w tym celu przebudowany w XVIII w.). Ponownie został przebudowany w latach 1855-1859 gdy rozebrano dużą czworoboczną wieżę w narożu wschodnim i zastąpiono ją wieżyczką, zburzono gdanisko, zasypano fosy i przebito nowe otwory okienne zmieniając wygląd zewnętrzny zamku. W 1807 roku na krótko w zamku stacjonuje Jan Henryk Dąbrowski. W latach 1856-1859 Ministerstwo Spraw Wewnetrznych Prus dokonuje adaptacji zamku, na ciężkie więzienie dla 900 recydywistów przywracając Kaplicę Zamkową, budując trzy nowe klatki schodowe, odbudowując dwie wieże, urządzając szpital więzienny w tzw. Pałacu Marysieńki.

Po I wojnie światowej, w 1920 zamek i miasto Gniew wróciły do Polski. W zamku stacjonuje Wojsko Polskie. Zamek został poważnie zniszczony w pożarze w 1921 r. Pożar niszczy doszczętnie dach i 3 skrzydła zamku, który staje się ruiną. 

Po roku 1939 niemieckie władze okupacyjne urządziły na terenie zamku więzienie dla Polaków. W jego ocalałym z pożaru skrzydle zorganizowali obóz przejściowy dla Polaków z Pomorza.

Odbudowa zabytku rozpoczęła się w latach 1968-1974, w trakcie której przywrócono częściowo wygląd zamku z czasów średniowiecza, a jej sponsorem były Zakłady Mechanizmów Okrętowych „FAMA”. Drugi etap odbudowy rozpoczął się w 1992 r. z inicjatywy Urzędu Miasta i Gminy. W 2010 roku właścicielem zamku została firma Polmlek. Obecnie na zamku odbywają się turnieje rycerskie, pokazy kowalstwa artystycznego, kolonie i inne imprezy. Liczne komnaty zostały zaadaptowane na apartamenty w standardzie hotelu.

Od 2001 na terenie zamku corocznie w sierpniu organizowana jest inscenizacja bitwy stoczonej pod Gniewem w dniach 22-29 sierpnia 1626, w czasie tzw. wojny o ujście Wisły, pomiędzy wojskami dwóch kuzynów – Gustawa Adolfa Wazy, króla Szwecji i Zygmunta III Wazy, króla polskiego.